Rynek usług brokerskich dla firm w 2022 roku

Firmy coraz chętniej się ubezpieczają – w 2021 roku polskie firmy ubezpieczeniowe objęły ochroną 645 mld zł należności handlowych. Ubiegły rok był prawdopodobnie pod tym względem rekordowy. Według danych Polskiej Izby Ubezpieczeń w 2022 r. ubezpieczyciele należności zabezpieczyli 710 901 mln PLN obrotów. To wzrost o 10 proc. w porównaniu do roku 2021. Wartość ubezpieczonych obrotów odpowiada 26,6 proc. wartości polskiego PKB Polski. W 2022 r. ubezpieczyciele należności wypłacili odszkodowania o łącznej wartości 219,6 mln zł, czyli o 49 proc. więcej w porównaniu do 2021 r. Z danych zebranych przez Unity Trade Credit Broker wynika, że większość ubezpieczających przedłużających umowy w 2022 roku deklarowała wyższy planowany obrót do ubezpieczenia niż w roku poprzednim. Średnia zmiana wysokości deklarowanego obrotu wyniosła +15 proc. Co jeszcze wydarzyło się na rynku ubezpieczeniowym dedykowanym przedsiębiorcom?

Wzrost cen kompensuje spadek wolumenu

W niektórych branżach widać spowolnienie gospodarcze oraz istotny spadek zamówień. Jednak póki co obroty rosną. To efekt inflacji oraz dynamicznego wzrostu cen, który kompensuje spadek wolumenu sprzedaży.

„Nowy rok rozpoczęliśmy z dużą, od dawna niespotykaną inflacją. Konsekwencją są wysokie stopy procentowe oraz istotne  spowolnienie wzrostu gospodarczego. Analizy wskazują, że średnia roczna dynamika cen w Polsce przekroczy 10 proc. Naturalnym jest, że w sytuacji niepewności rynkowej przedsiębiorstwa poszukują rozwiązań, które będą miały na celu zabezpieczenie ich interesów. Dla rynku usług brokerskich dla firm oznacza to, że więcej przedsiębiorstw będzie chciało chronić swój biznes np. wykupując ubezpieczenia należności czy korzystając z usług faktoringu. Trend ten obserwujemy od kilku miesięcy” – tłumaczy Bartosz Dobecki, prezes zarządu Grupy UNITY.

Wysokość inflacji miała bezpośredni i istotny wpływ na wartość wystawianych przez przedsiębiorców faktur, co przełożyło się na duży wzrost obrotów firm faktoringowych. W 2022 r. przekroczyły one 460 mld zł, czyli blisko 100 mld więcej niż w poprzednim roku, co dało wzrost o 27 proc. Z danych przedstawionych przez Polski Związek Faktorów wynika, że istotnie rośnie także liczba faktur przedstawianych przez podmioty gospodarcze do sfinansowania w ramach transakcji faktoringowych. Firmy faktoringowe w 2022 r. wykupiły 24 mln takich dokumentów, czyli o 13 proc. więcej niż w roku poprzednim. To efekt rosnącego zapotrzebowania na gotówkę. Wpływ zjawisk makroekonomicznych znajduje swoje odzwierciedlenie we wskaźnikach charakterystycznych dla rynku faktoringu. W obrotach ponownie zarysowała się niewielka przewaga faktoringu niepełnego nad pełnym – 51 do 49 proc. Gdy rynek globalny urósł o 27 proc. faktoring niepełny zanotował wzrost o 32 proc. a pełny tylko o 22 proc.

Korzystanie z faktoringu jest coraz bardziej popularne. Jest dla przedsiębiorstw alternatywnym do kredytu sposobem pozyskiwania środków na bieżącą działalność. Ale warto pamiętać, że ofert i rodzajów faktoringu jest na rynku bardzo dużo. By wybrać właściwą propozycje warto skorzystać z usług brokera, który może powiązać faktoring z innymi usługami, które zabezpieczą w całości należności firmy.

„Broker faktoringowy pełni rolę pośrednika pomiędzy firmą, a faktorem. Dysponuje nie tylko dostępem do najszerszej oferty tego typu usług na rynku, ale także może powiązać faktoring z innymi produktami tworząc indywidualną ściśle dostosowaną do potrzeb ofertę. Broker ma za zadanie znaleźć firmę faktoringową, która będzie finansować faktury na najlepszych dla danego klienta warunkach. Jest niezależny od firm faktoringowych. Reprezentuje wyłącznie interesy klienta. Naszym zadaniem jest analiza, jaki rodzaj faktoringu sprawdzi się najlepiej w danej sytuacji. Negocjujemy także w imieniu klienta szczegóły oferty z faktorami. Do tego dochodzi wsparcie na etapie kompletowania dokumentacji oraz ostatecznego podpisania umowy faktoringowej. Dzięki temu nasi klienci unikają sytuacji, w której do umowy trafiają niekorzystne z ich punktu widzenia zapisy. Optymalizujemy również już istniejące programy faktoringowe – tutaj również można osiągać znaczne korzyści” – dodaje B. Dobecki.

Jak wyglądał ostatni rok na rynku ubezpieczeń należności?

Według danych PIU zakłady ubezpieczeń zebrały w 2022 r. 1 072 mln PLN składki, co stanowi wzrost o 18 proc. w stosunku do poprzedniego roku. Wynika to przede wszystkim z ubezpieczenia znacznie wyższej ekspozycji, rozumianej jako łączna wartość limitów kredytów kupieckich, przyznanych odbiorcom ubezpieczanych firm. Ekspozycja wzrosła aż o 26 proc. r/r.

„Do dwóch najbardziej interesujących zjawisk obserwowanych w 2022 roku na rynku ubezpieczeń należności, na podstawie danych opublikowanych przez Podkomisję Ubezpieczeń Należności Polskiej Izby Ubezpieczeń, zaliczyłbym jedną niespodziankę i jedno rozczarowanie. Zdecydowanie niespodzianką, którą wyczytaliśmy z danych o rozwoju rynku było porównanie wzrostu obrotów ubezpieczonych oraz składki. 18-procentowe tempo rozwoju rynku, mierzonego składką brutto zebraną przez ubezpieczycieli, przekracza blisko dwukrotnie wzrost wartości obrotów ubezpieczonych. W sposób oczywisty zdaje się to wskazywać na wzrosty cen. Jest to zdecydowanie niezgodne z subiektywnymi odczuciami poszczególnych ubezpieczycieli, którzy raczej informowali o kontynuowaniu trendu „soft market” i deterioracji cen polis. Musimy jednak pamiętać, że obie kategorie dotyczą niejednolitych odcinków czasowych. O ile „obroty ubezpieczone” to wartość faktycznie zaobserwowana w danym roku kalendarzowym, to „składka przypisana” niejako antycypuje rozwój przychodów ubezpieczycieli w zawartych umowach i podlega licznym korektom, zanim zostanie rozliczona jako „składka zarobiona”. Z tego powodu trudno wyciągać jednoznaczne wnioski przez proste porównanie tych wartości, jednak trudno uniknąć wrażenia, że dla roku 2022 takie ćwiczenie przyniosło bardzo nieintuicyjne rezultaty. Jeżeli chodzi o rozczarowanie, to jednoznacznie należy stwierdzić, że wzrost obrotów ubezpieczonych o 10% rdr był absolutnie poniżej oczekiwań, jeżeli weźmiemy pod uwagę rozwój sprzedaży przedsiębiorstw niefinansowych raportowany do GUS. Kwartalne zestawienie GUS nie dotyczy wszystkich przedsiębiorstw działających w Polsce, a jedynie zatrudniających ponad 50 osób. Oznacza to, że badany sektor obejmuje firmy duże i średnie, wyłączając małe i mikro. Liczebność próbki wynosi niecałe 18 tysięcy podmiotów, jednak mimo braku reprezentacji całego rynku należy podkreślić, że firmy udostępniające swoje dane w ramach wspomnianego badania to główni klienci ubezpieczycieli należności. Z tego powodu porównania między tymi dwoma obszarami danych należy uznać za uzasadnione. Rok 2022 przyniósł rekordowy poziom sprzedaży zarówno w wartościach absolutnych jak i pod względem dynamiki – aż o 27% wyższy odczyt niż w roku 2021. Skutkiem takiego rozwoju wydarzeń, relacja obrotów ubezpieczonych przez ubezpieczycieli należności wobec poziomu sprzedaży rynkowej spadła do najniższego poziomu od 2015 roku, czyli od pierwszej publikacji danych przez PUN PIU. Bez pogłębionej analizy nie będziemy w stanie jednoznacznie ocenić przyczyn tego zjawiska. Sądzę, że zrozumienie jego źródeł, to jedno z istotniejszych wyzwań stojących przed Podkomisją” – tłumaczy Paweł Szczepankowski, Dyrektor Zarządzający Atradius Credito y Caucion S.A. de Seguros y Reaseguros Spółka Akcyjna.

W 2022 roku, dzięki zjawisku nadpłynności finansowej, ubezpieczyciele patrzyli na ryzyko bardziej selektywnie. Rozpatrywali sytuację kredytową każdego kontrahenta indywidualnie i unikali globalnych redukcji limitów. Jednocześnie ubiegły rok zakończył się największą liczbą niewypłacalności przedsiębiorstw od ponad 20 lat. Niemalże wszystkie dziedziny gospodarki prócz fali upadłości dotyka także pogorszenie kondycji finansowej, największy skok niewypłacalności w ciągu poprzedniego roku odnotowano w transporcie, było to 105 proc. Handel oraz usługi odnotowały skok o 40 proc.  Łączna liczba niewypłacalności polskich przedsiębiorstw wyniosła w 2022 roku 2 752, to wzrost o 30 proc. w stosunku do roku poprzedniego (2 125 w 2021 r., który także był rekordowo wysoki). W 2022 roku dużą niepewność co do przyszłości na rynkach przyniosły dalsze, znaczne wzrosty cen, szczególnie cen metali, wyrobów stalowych, kruszyw, surowców energetycznych, drewna i płodów rolnych. Biorąc pod uwagę sytuację geopolityczną można się spodziewać, że te liczby dotyczące bankructw będą jeszcze wyższe.

„W tak niepewnych czasach przedsiębiorcy powinni coraz bardziej skupiać swoją uwagę na aspekcie  pełnego zabezpieczenia przedsiębiorstwa. Obserwujemy, że klienci szukają obecnie rozwiązań kompleksowych, dobranych indywidualnie. Jeśli natomiast chodzi o stawki składek, to na poziomie całego portfela średnia stawka w ubiegłym roku praktycznie się nie zmieniła. Jednak na poziomie poszczególnych umów widać znaczną dynamikę – w jednych umowach udawało się jeszcze uzyskać obniżenie stawek z uwagi na wyższe obroty, a w innych stawki rosły w związku z rosnącą szkodowością” – tłumaczy Andrzej Bednarczyk, Dyrektor Biura Obsługi Klienta Grupy UNITY.

Sytuacja geopolityczna i jej wpływ na ubezpieczenia należności

Mija dokładnie rok od rozpoczętej przez Rosję agresji na Ukrainę. Już dziś nie ulega wątpliwości, że wojna będzie miała gigantyczny wpływ na rynek ubezpieczeń ryzyka politycznego i kwoty wypłaconych odszkodowań. Ukraina utraciła już co najmniej 1/3 swojego PKB. Proces odbudowy tego kraju zajmie dekady i będzie możliwy jedynie przy silnym zaangażowaniu wspólnoty międzynarodowej. Skutki wojny dotykają polski biznes bez względu na wielkość firmy czy rodzaj prowadzonej działalności. Trwający konflikt przekłada się na dużą niepewność sytuacji gospodarczej.

„Spędziliśmy w ubiegłym roku dużo czasu wspierając naszych klientów, którzy współpracowali z odbiorcami z Ukrainy, oraz eksportowali towary przed wybuchem wojny na Białoruś czy do Rosji. Mamy dużo zapytań dotyczących ochrony ubezpieczeniowej, windykacji, sankcji itp. Sporo eksporterów wróciło do regularnego handlu z odbiorcami z tego kraju. Ubezpieczyciele natomiast wznawiają nadawanie limitów na ukraińskich kontrahentów. Mimo, że konflikt prawdopodobnie szybko się nie zakończy, to obecnie jego konsekwencje dla handlu udaje się kontrolować. Trudno przewidzieć jak sytuacja będzie się rozwijać, dlatego warto rozważyć zabezpieczenie kontraktów na wypadek wystąpienia ryzyk politycznych” – skomentował A. Bednarczyk.

Zwiększona liczba szkód

Z analiz Grupy Unity wynika, że w 2022 roku ubezpieczyciele należności zanotowali bardzo istotny wzrost ilości i wartości zleceń windykacji. Znaczna część z tych spraw zamieni się we wnioski o wypłatę odszkodowania. Dodatkowo planowane zmiany w prawie dotyczące rynku windykacji mogą spowodować jeszcze większe trudności w odzyskiwaniu należności.

„Wskaźniki pozytywnych decyzji odszkodowawczych kształtują się na wysokim poziomie. Jako broker ubezpieczeniowy wspieramy klientów podczas procesu likwidacji szkody, by mogli szybko i sprawnie dostarczyć wszystkie niezbędne dokumenty i informacje, co skraca czas oczekiwania na decyzję ubezpieczyciela” – mówi Marta Barańska, Dyrektor Działu Szkód Grupy Unity.

Zmiany produktowe – jak ubezpieczyciele reagują na zmiany

Z rynku zniknął popularny GAP Ex czyli produkt Kuke, który był odpowiedzią na problemy eksporterów związane z brakiem płynności finansowej w czasach pandemii COVID-19. Coface  zmodyfikował i odświeżył OWU polisy Tradeliner, a Kuke zmodyfikowało warunki Europolisy – wcześniej był to produkt przeznaczony wyłącznie dla firm małych lub zaczynających działalność eksportową, obecnie pozwala również na ubezpieczenie pojedynczych odbiorców większym przedsiębiorstwom.

Wyzwania 2023 roku w zakresie ubezpieczania należności

Przed nami rok 2023 pełen wyzwań związanych przede wszystkim z rosnącą inflacją, która będzie powodować potrzebę wyższych limitów kredytowych. Rynek odnotowuje, iż ubezpieczyciele patrzą na ryzyko w dalszym ciągu selektywnie, skupiając się bardziej na pogłębionej analizie każdego kontrahenta indywidualnie niż na portfelowych redukcjach.

„Rok 2023 z pewnością dostarczy nam wielu emocji na rynku ubezpieczeń należności. Pierwszy kwartał już obfituje w niewypłacalności, a same postępowania restrukturyzacyjne przebiły pułap 1000, w każdym z trzech miesięcy osiągając rekordowe wartości. Perspektywa ceny pieniądza przy stabilizacji inflacji CPI, ale wciąż rezolutnej inflacji bazowej, dynamika wydarzeń globalnych, ceny energii, kierunek zmian rynku mieszkaniowego przynoszą liczne znaki zapytania. Dla ubezpieczeń należności prognozuję większe zainteresowanie i zwrócenie się ku temu produktowi przez nowych klientów, do tej pory nie korzystających z takiego instrumentu finansowego. Wysokie koszy finansowania zewnętrznego siłą rzeczy wzmagają zainteresowanie kredytem kupieckim, tworząc jednak poważne ryzyko dla struktury bilansu. Rosnąca liczba niewypłacalności powinna także zwiększyć zainteresowanie ubezpieczeniem, szczególnie dla podmiotów, które nie będą mogły podołać cenie faktoringu. Z drugiej strony firmy, które nie doświadczyły w ostatnich latach istotnej szkodowości w swoich polisach mogą nieelastycznie podejść do spodziewanych zwyżek cen w tym segmencie ubezpieczeń, a w konsekwencji decydować się na samodzielne przejęcie ryzyka kredytowego kontrahentów. Prawdopodobnie bilans między tymi dwoma trendami zadecyduje o obliczu ubezpieczeń należności w 2023 roku” – skomentował P. Szczepankowski.

Popyt na ubezpieczenia należności może utrzymywać się na wysokim poziomie lub nawet wzrastać. W miarę wzrostu kosztu finansowania działalności firm za pomocą kredytu bankowego wzrasta bowiem atrakcyjność kredytów kupieckich. W konsekwencji będzie się to przekładać na wzrost znaczenia instrumentów pochodnych dla kredytu kupieckiego, czyli faktoringu i ubezpieczeń należności.